فصلنامه فقه
پیاپی 56 (تابستان 1387)

تحول و نواندیشی به یکی از دغدغه های جدی حوزه های علمیه، به ویژه علما و فضلا تبدیل شده است. برخی گمان می کنند که سخن از تحول، سخن جدیدی است و همین برداشت غلط باعث نوعی مقاومت در برابر آن شده است. در این مجال به دنبال آن بودیم تا تلاش و کوشش علمای شیعه را از آغاز عصر غیبت تاکنون در راستای تحول بخشی و پیشبرد حوزه های علمیه نشان دهیم. از این جهت دو عنصر مهمی را که همیشه در حال تغییر و تحول بوده اند، مورد بررسی قرار داده ایم. اول: سیر تکاملی متون درسی دوم: سیر تحول مناهچ و مدرسه های فقهی.

مقاله حاضر، ادامه مقاله ای است که در شماره قبلی به چاپ رسید و دو مورد دیگر از استثناهای جواز نقل به معنا در این مقاله طرح و بحث شد. از نظر نویسنده سیره اصحاب ائمه در ثبت عین الفاظ دعا و سجع موزون و نثر روان و شیرین ادعیه نشان دهنده لزوم مراعات الفاظ در ادعیه است. از نظر وی، به خاطر از دست رفتن قرائن و تغییر و تحول زبان با مرور زمان، نقل به معنا بعد از دوره تدوین جایز نیست; زیرا در اغلب موارد به آن نمی توان اطمینان کرد. در پایان این بخش نتیجه گرفته می شود که اغلب روایات موجود در میان کتب شیعه، نقل به معنا هستند.

(جامع احادیث شیعه) مجموعه حدیثی ارزشمندی است که با ابتکار و نظارت آیت الله بروجردی(قده) و به کوشش بیست تن از شاگردان ایشان به ویژه آیت الله معزی ملایری(قده) تالیف شد و گردآوری آن بر اساس اندیشه ها و دقت های اصولی شکل گرفت و از مسامحه های خاص اخباریگری به دور ماند. با این حال، پس از رحلت آیت الله بروجردی مورد بی مهری قرار گرفت. همین مسئله انگیزه نگارش این نوشتار را پدید آورد تا با تبیین ویژگی های شگرف و امتیازات فراوان وروش کار و بهره گیری از آن، قدمی در معرفی این اثر بزرگ برداریم و با شمارش موارد ضعف و کاستی، زمینه بالندگی هرچه بیشتر را فراهم سازیم و البته در این نوشتار از بیان تاریخچه نگارش و زحماتی که آیت الله بروجردی و شاگردان ایشان در تالیف و تحقیق آن داشتند، غافل نبوده ایم.